Kırgızistan’da siyasi istikrarsızlık

Kırgızistan'da 2017 yılı raporlarının değerlendirildiği oturumda, muhalefet partilerinden güven oylaması talebi geldi ve 19 Nisan Perşembe günü Başbakan Sapar İsakov hükûmeti için güven oylaması yapıldı.

Koalisyon hükûmetine öncülük eden ve eski Kırgız Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev'in lideri olduğu Sosyal Demokrat Partisi (SDPK), yapılan güven oylamasında İsakov hükûmeti için güvenoyu vermedi. Toplam 120 sandalyenin bulunduğu Kırgız Parlamentosunda, 112 milletvekilinin katıldığı güven oylamasında 101 üye, İsakov hükûmeti aleyhine oy kullandı.

26 Ağustos 2017'de göreve gelen 40 yaşındaki İsakov, eski Cumhurbaşkanı Atambayev'in yakın çalışma arkadaşı olarak biliniyor. SDPK tarafından aday gösterilen Başbakan İsakov, SDPK üyeleri tarafından güvenoyu alamadı ve hükûmet düştü. Güvenoyu alamayan İsakov hükûmeti, 7 ay 25 gün görevde kalabildi.

Güven oylaması ile birlikte meclisteki SDPK milletvekilleri, Atambayev'in yakın çalışma arkadaşı İsakov'un aleyhine bir tutum sergilemiş oldu. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooranbaj Jeenbekov, Kırgız parlamentosunda gerçekleştirilen oylamada güvenoyu alamayan bakanlar kurulunu aynı gün feshetti.

Bu gelişmeler, mevcut cumhurbaşkanı Jeenbekov ile eski Cumhurbaşkanı Atambayev arasındaki güç mücadelesi olarak değerlendiriliyor.

Eski Cumhurbaşkanı Atambayev tarafından cumhurbaşkanlığına aday gösterilen Jeenbekov, cumhurbaşkanlığı görevine başladıktan sonra Atambayev tarafından göreve getirilen bazı isimlerin görevine son vermişti.

Nisan ayının başında Cumhurbaşkanı Jeenbekov, Ulusal Güvenlik Servisi'nin başındaki Abdil Segizbayev ve yardımcısı Bolot Suyumbayev ile Başsavcı İndira Joldubayeva'yı görevden almıştı. Görevden alınan bu isimler, eski Cumhurbaşkanı Atambayev döneminde muhalefet partilerine yönelik baskılarda önemli pay sahibiydi.

Bu adımlardan sonra Atambayev, bizzat kendisinin aday olarak ileri sürdüğü mevcut Cumhurbaşkanı Jeenbekov'a yönelik medya önünde eleştirilerde bulundu. Başbakan İsakov ise, kabinesinin ekonomideki başarısızlığı nedeniyle eleştiriliyordu.

İsakov hükûmetinin güvenoyu alamaması nedeniyle düşmesinin ardından, yeni hükûmet için çalışmalara başlandı. Toplam 120 sandalyeli meclis genel kurulunda yapılan oylamada, oturuma katılan 115 milletvekilinin tamamı Muhammedkalı Abılgaziyev'in başbakanlığı için oy kullandı ve böylece Abılgaziyev, 115 milletvekilinin oyunu alarak Kırgızistan'ın yeni başbakanı oldu.

Abılgaziyev bir süredir Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı olarak görevini yürütüyordu. Abılgaziyev ayrıca Cumhurbaşkanı Jeenbekov'un başbakanlığı döneminde başbakan yardımcısı görevini de yürütmüştü.

Meclisten güvenoyu alan Abılgaziyev yaptığı konuşmada, “Devletimizin gelişmesine ve kalkınmasına, ülkedeki sorunların giderilmesine yönelik sorulan soruları, uyarı ve eleştirileri dikkate aldım. Ülke ve halkımız için çalışmaya hazırım. Bana ve kabineme güvenoyu veren meclise çok teşekkür ederim” şeklinde konuştu. Abılgaziyev, 20 Nisan'da Cumhurbaşkanı Jeenbekov'un onayı ile resmen göreve başlamış oldu. Abılgaziyev hükûmeti, 1991'de bağımsızlığını kazanan Kırgızistan'ın 30. hükûmeti olarak göreve başladı.

Abılgaziyev, 4 başbakan yardımcısı da dâhil olmak üzere eski kabinenin yarısını değiştirdi. Yaklaşık 6 milyonluk nüfusu olan Kırgızistan'da mevcut bakanlık sayısı ise 33.
Orta Asya coğrafyasının mali açıdan en zayıf ülkeleri arasında bulunan Kırgızistan, siyasi açıdan oldukça çalkantılı dönemler geçirdi. 2005 ve 2010 yıllarında ülke yönetiminin değişmesinde halk hareketleri büyük rol oynamıştı.

2010'a kadar başkanlık sistemi ile yönetilen Kırgızistan, yine halk hareketleri neticesinde kabul edilen anayasa değişikliği ile birlikte parlamenter sisteme geçti. Anayasa değişikliği ile birlikte ülkede seçimlerin artık 6 yılda bir yapılması ve bir kimsenin en fazla bir defa cumhurbaşkanı seçilmesi kararlaştırıldı. Ancak parlamenter sisteme rağmen Kırgız siyasetinde en güçlü aktör, cumhurbaşkanı olmaya devam etti.

2010 yılında yapılan referandum sonucuna göre seçimlerin 6 yılda bir yapılması ve bir kimsenin en fazla bir dönem için cumhurbaşkanı seçilebilmesi, bölge ülkeleri ile kıyaslandığında oldukça önemli bir gelişme olarak dikkat çekiyor. Bölge ülkelerine göz atıldığında, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, ülkesinin bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından beri ülkesini tek başına yönetiyor. Tacikistan'da ise İmam Ali Rahman, ülkesinin 1992 yılından beri koltuğunu koruyor. Özbekistan'da ise İslam Kerimov, 1991-2016 arasında ülkeyi yönetmiş, görevdeyken ölmesi üzerine seçime gidilmişti.

Aralık 2016'da ise yerel seçimlerle birlikte ülkede bir de referandum gerçekleşmişti. Referandumda %79 evet oyu çıkmış ve bu sonuca göre Kırgızistan anayasasında cumhurbaşkanının yetkileri kısıtlanmış, parlamentonun ve başbakanın yetkileri arttırılmıştı.

Son olarak Ekim 2017'de ülkede cumhurbaşkanlığı seçimi yapılmış ve Orta Asya coğrafyasında demokratik seçimlerle yönetim değişikliğinin gerçekleştiği ilk ülke Kırgızistan olmuştur. Kırgızistan'da yapılan 15 Ekim cumhurbaşkanlığı seçimleri, Atambayev'in desteklediği SDPK adayı ve eski Başbakan Jeenbekov'un %54'lük zaferi ile sonuçlanmıştı.